Dispositie Startpagina Historie Voortgang restauratie Vorige pagina © F.R. Feenstra 2024 Vorige pagina

    Bishop-orgel

Home Album 1 Album 2 Album 3 Album 4
Home Over ons Projecten Te Koop

Een Engels orgel voor de Immanuelkerk

Het instrument dat is geplaatst in de Immanuelkerk in Groningen, is gebouwd in 1877 door de gerenommeerde Engelse firma Bishop & Son (opusnummer, ofwel: job number 1227), voor de Anglicaanse Christ Church te Sparkbrook, Birmingham (GB).

Hoewel ontworpen als een orgel met drie manualen en pedaal, zijn laden, mechanieken en
pijpwerk van het derde manuaal, het Choir, pas later gerealiseerd. In het instrument is dat goed te zien aan de ingeslagen job numbers in veel
mechaniekdelen van het Choir (namelijk job
number 1617). Dit  veel hogere nummer (ver-
gelijk het oorspronkelijke nummer 1227) laat
zien dat het Choir een aantal jaren later is
gebouwd dan de rest van het orgel.


Behalve het derde manuaal werden ook twee
kostbare registers welliswaar voorbereid, maar
niet geplaatst. Zo is de Double Diapason 16 voet
tot en met de grootste pijp ingepland in de
zwelkast, maar de pijpen zijn nooit geplaatst.
Hetzelfde geldt voor de typisch Engelse “Open Wood” 16 voet, die een plek had
moeten krijgen op het Pedaal. Een dergelijke register geeft een fantastisch fundament onder de klank. Maar helaas is dit register nooit gerealiseerd. Bij de huidige restauratie is wel een Trombone (bazuin) 16 voet toegevoegd, waarmee het gemis van de Open Wood aardig wordt gecompenseerd.

Toen eind jaren-80 het Choir werd geplaatst heeft men ervoor gekozen om de 16-voet op het Swell niet te realiseren. In plaats daarvan werd een “Choir-to Great- sub”- koppel gebouwd. De registerknop daarvoor kwam precies op de plaats die voor de Bourdon 16-voet was ingeruimd. Het effect is vergelijkbaar: de 8-voets registers van het Choir klinken met een sub-koppel een octaaf lager mee en doen dan dienst als 16-voet. Het tongwerk (de Clarionet 8-voet) functioneert dan meteen als Fagot 16 -voet. Nadeel is uiteraard wel dat het onderste octaaf ontbreekt. Maar dat is niet ongebruikelijk bij orgels uit deze periode.

Het orgel heeft in Birmingham gefunctioneerd tot 2005. In dat jaar werd de kerk (gebouwd in 1867) ernstig beschadigd door een zware tornado. Dit resulteerde uiteindelijk in verkoop van het orgel en afbraak van de kerk  (en nieuwbouw op een andere locatie).

Het instrument was gesitueerd op de begane grond, ingebouwd (zoals destijds gebruikelijk)
in een nis. De orgelkas bestaat daardoor voornamelijk uit slechts een front, en heeft geen zijwanden. Bij plaatsing in de Immanuelkerk zijn die toegevoegd.

Bishop & Son geldt als een van de vooraanstaande 19e-eeuwse Londense orgelbouwfirma’s.

Het instrument heeft de typische kenmerken van een mid-Victoriaans Engels orgel. Enerzijds heeft het in dispositie en klankopbouw nog de helderheid van de klassieke periode (er zijn bijvoorbeeld twee mixturen, en ook de factuur van de Fifteenth 2-voet draagt bij aan een frisse, heldere klank). Aan de andere kant draagt het ook volop de kenmerken van de (Engelse) romantiek, met een grondtonige, brede en draagkrachtige klank, en de aanwezigheid van een zeer effectieve zwelkast. Het bezit een keur aan registers met veel kleuringsmogelijkheden; royaal gemensureerde Diapasions, 2 krachtige tongwerken, maar ook zachte en meer liefelijke stemmen als de Dulciana, Gamba en kleiner klinkende tongwerken (Oboe en Clarinet). Daarnaast een keur aan fluitstemmen.
Door dit brede palet is het instrument niet alleen geschikt als begeleidingsinstrument voor de gemeentezang, maar is het bovendien zeer  geschikt voor vertolking van orgelliteratuur uit uiteenlopende stijlperioden.


 

Ingeslagen job number

Christ Church te Sparkbrook, Birmingham

Demontage in 2006